اخبار باشگاه اقتصاددانان

در دهه پیش، استارت‌آپ‌ها یکی از امیدبخش‌ترین بخش‌های اقتصاد ایران به شمار می‌رفتند؛ از رشد سریع شرکت‌های دانش‌بنیان گرفته تا توسعه پلتفرم‌های خدمات و تجارت الکترونیک.

صنعت هوش مصنوعی در میانه یکی از پرشتاب‌ترین دوره‌های تحول فناوری قرار دارد؛ تحولی که شالوده مدل‌های کسب‌وکار و الگوی رقابت در سیلیکون‌ولی را زیرورو کرده و حالا به قلب وال‌استریت رسیده است. صورت‌های مالی شرکت‌های بزرگ فناوری مانند مایکروسافت، آلفابت، آمازون و انویدیا از رونق یک موج تاریخی خبر می‌دهند؛ موجی که در ظاهر از «سودهای خیره‌کننده» تغذیه می‌کند اما در لایه‌های زیرین به زنجیره‌ای از زیان‌های انباشته استارت‌آپ‌های نسل جدید هوش مصنوعی متکی است. شتاب بی‌سابقه هوش مصنوعی، معادلات سرمایه‌گذاری جهانی را نیز بازنویسی کرده است. آنچه در سطح عمومی از رقابت مدل‌ها، معرفی نسخه‌های جدید و پیشرفت‌های تکنولوژیک دیده می‌شود، فقط پوسته ماجراست.

رویکردهای نوآورانه در تامین مالی قراردادهای OpenAI، متا و xAI، تصویر تازه‌ای از ریسک‌ها و بازده‌های تب‌وتاب هوش مصنوعی ارائه می‌دهد. Colossus ۲ دومین مرکز داده عظیم xAI در تنسی است. غول‌های فناوری برای پیشبرد بلندپروازی‌های هوش مصنوعی خود به آن‌چنان سرمایه‌ای نیاز دارند که وال‌استریت اکنون در حال طراحی شیوه‌های تازه‌ای برای تامین این پول است.

در گوشه‌وکنار اینترنت، اد زیترون، وبلاگ‌نویس حوزه فناوری، یادداشت جالبی درباره میزان مصرف نقدی OpenAI منتشر کرده است. خلاصه این است که هزینه‌های جاری OpenAI احتمالا بسیار بیشتر از برآوردهای قبلی است و حامی اصلی آن، یعنی مایکروسافت، از توافق تقسیم درآمد میان دو طرف سود قابل‌توجهی کسب می‌کند.

آنچه تازه در حال روشن‌شدن است این است که استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی به چاه‌های عمیق زیان تبدیل شده‌اند. سرمایه‌گذاران در شرایطی که نگرانی‌ها درباره تورم مصنوعی ارزش شرکت‌ها توسط هوش مصنوعی رو به افزایش است، از استحکام سودهای غول‌های فناوری دلگرم می‌شوند. اما این سودها یک لایه پنهان ناخوشایند دارند: زیان‌های فزاینده استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی مولد که به‌شدت برای خرید تراشه و ساخت مراکز داده هزینه می‌کنند؛ تراشه‌ها و مراکزی که توسط همان شرکت‌های بزرگ سودده تامین می‌شوند.

هوش مصنوعی در زمانه فعلی کاربرد بسیار زیادی پیدا کرده است. طراحی کاربری ساده و ارتباط راحت با این ابزار، همه‌گیری استفاده از آن را تسریع بخشیده است؛ به طوری که در بسیاری از مشاغل، استفاده از هوش مصنوعی و ابزارهای آن به‌راحتی قابل مشاهده هستند. صنعت مدیریت دارایی و مشاوره سرمایه‌گذاری نیز از این موضوع مستثنی نیست.

شرکت‌های مدیریت دارایی، گزینه‌ای قابل اتکا برای سرمایه‌گذارانی هستند که مایل هستند از خدمات یک نهاد مالی متخصص و واسط برای سرمایه‌گذاری استفاده کنند.

هوش مصنوعی پیش از آنکه در صنعت مدیریت دارایی فراگیر شود در بخش‌های مختلف صنعت مالی نقش‌آفرینی کرده است. از دهه ۱۹۹۰ میلادی کاربست‌های اولیه این فناوری به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند مدل‌سازی نکول اعتباری و ارزیابی ریسک اعتباری مشتریان شکل گرفت و بیشتر بر فرآیندهایی متمرکز بود که بانک‌ها و سایر نهادهای مالی برای سنجش قابلیت بازپرداخت تسهیلات یا کنترل ریسک انجام می‌دادند.

صنعت مدیریت دارایی، همواره در مرز میان علم داده و شهود انسانی حرکت کرده است. از نخستین صندوق‌های سرمایه‌گذاری تا امروز، هدف این صنعت یافتن تعادلی میان ریسک و بازده بوده است. با این حال، در دهه اخیر با رشد استفاده از دانش هوش مصنوعی در همه ابعاد و صنایع، صنعت مالی و مدیریت دارایی نیز از این تکنولوژی بی‌بهره نبوده است. دانشی که نه‌تنها ابزار تحلیلگران را تغییر داده، بلکه در حال بازتعریف مفهوم «مدیریت دارایی» است.

رایج‌ترین شکل مرگ دموکراسی در دنیای امروز، پیروزی در انتخابات آزادی است که پس از آن قوانین، قوه قضائیه، رسانه و جامعه مدنی، مرحله به مرحله محدود می‌شوند. برخی از این منظر انتخاب زهران ممدانی به‌عنوان شهردار نیویورک را با انتخاب رجب طیب اردوغان در ترکیه، ویکتور اوربان در مجارستان و حتی هیتلر در آلمان مقایسه کرده‌ و پیش‌بینی می‌کنند که انتخاب او سبب سقوط ارزش‌های لیبرالیسم و دموکراسی در آینده آمریکا می‌شود.

انتخاب زهران ممدانی به‌عنوان شهردار شهر نیویورک نمادی از بازگشت قدرتمند سیاست‌های پوپولیستی معیشتی در یکی از پیشرفته‌ترین اقتصادهای شهری جهان است.

انتخاب یک شهردار مهاجر، مسلمان و حامی گفتمان‌های چپ اقتصادی و فرهنگی در بزرگ‌ترین نماد شهری سرمایه‌داری در قرن ۲۱، می‌تواند به فرود انسان بر ماه در قرن بیستم تشبیه شود.

در روزهای اخیر، جهان با شگفتی به نتایج انتخابات شهرداری نیویورک نگریست؛ زهران ممدانی، سیاستمدار ۳۴ساله مسلمان با ریشه‌های مهاجرتی از اوگاندا و هند و عضو حزب دموکرات سوسیالیست، با کسب بیش از ۵۲درصد آرا، بر رقبایی چون اندرو کومو (نامزد مستقل و فرماندار سابق نیویورک) و کورتیس سلیوا (نامزد جمهوری‌خواه) پیروز شد.

بازار مواد غذایی آمریکا دوباره در مرکز سیاست قرار گرفته است. از «جنگ تعرفه‌ها» تا «بحران گوشت و پاستا»، تصمیم‌های اقتصادی دونالد ترامپ نه‌فقط بازار جهانی را لرزانده، بلکه مستقیما سفره آمریکایی‌ها را نشانه گرفته است.

در صبحی بارانی، غول‌های صنعت پاستای ایتالیا در نزدیکی کاخ باشکوه دولتی این کشور گرد هم آمدند تا مراسمی برگزار کنند که قرار بود حال‌وهوایی جشن‌گونه داشته باشد؛ روز جهانی پاستا. اما فضایی از اندوه و نگرانی، بر سالن سایه انداخته بود. جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا و یک محافظه‌کار سرسخت راست‌گرا، از نزدیک‌ترین متحدان دونالد ترامپ در اروپاست. با این حال، این نزدیکی سیاسی مانع از آن نشده که وزارت بازرگانی آمریکا تهدید کند بر پاستای ایتالیایی تعرفه‌ ضددامپینگ سنگینی وضع خواهد کرد.

«واقعا تاسف‌بار است.» آنتونیو رومو این جمله را درباره جدیدترین هدف دونالد ترامپ در جنگ تعرفه‌ای بی‌پایانش می‌گوید: پاستای ایتالیایی. رومو، نسل ششم از خانواده‌ای است که در سال ۱۸۴۶ آسیاب گندم «پاستا رومو» را در شهر بنونتو در جنوب ایتالیا تاسیس کردند؛ خانواده‌ای که با سه اسب خود گندم را از مناطق کامپانیا و پولیا حمل می‌کرد تا پاستای تازه تولید کند.

ایالات متحده حالا در حال چشیدن طعم سیاست‌های حمایتی دونالد ترامپ است. تازه‌ترین داده‌ها نشان می‌دهد برخلاف ادعای رئیس‌جمهور، این شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان آمریکایی هستند که هزینه تعرفه‌های جدید وارداتی را می‌پردازند، نه کشورهای صادرکننده خارجی؛ وضعیتی که نبرد فدرال‌رزرو با تورم را نیز پیچیده‌تر کرده است.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، روز جمعه از وزارت دادگستری خواست شرکت‌های بسته‌بندی گوشت را به‌دلیل احتمال نقش داشتن در افزایش قیمت گوشت گاو مورد تحقیق قرار دهد. ترامپ در شبکه‌های اجتماعی، این صنعت را متهم کرد که از طریق «تبانی غیرقانونی، تثبیت قیمت و دستکاری قیمتی»، باعث بالا رفتن بهای گوشت گاو برای مصرف‌کنندگان آمریکایی شده است.

اواخر دهه ۴۰ خورشیدی، زمانی که جمعیت تهران طی دو دهه چند برابر شد و از۳ میلیون نفر عبور کرد، بحث‌ انتقال پایتخت اداری در محافل برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری مطرح شد. امروز در‌حالی‌که جمعیت تهران به چهار برابر اواخر دهه ۴۰ افزایش یافته است، همچنان این بحث پابرجا و البته بی‌سرانجام باقی مانده است.

اخیرا اظهارات رئیس‌جمهور ایران درباره انتقال پایتخت، موضوعی را که سال‌ها در سطح شعار و گمانه باقی مانده بود، دوباره به مرکز توجه عمومی کشانده است. در ابتدا به نظر می‌رسید اشاره‌ها صرفا یک ایده سیاسی گذرا باشد اما با تکرار این بحث و تاکید بر گزاره‌هایی مانند اینکه «مشکلات تهران قابل حل نیست» این تصور شکل گرفته که دولت قصد دارد این بار مساله را در سطح یک طرح جدی دنبال کند. نکته مهم این است که اگر از منظر تخصصی به مساله نگاه کنیم نه بحران تهران و نه بحث انتقال پایتخت، هیچ‌کدام بدون تحلیل دقیق و مبتنی بر ساختارهای واقعی قابل فهم نیستند.

انتقال پایتخت تصمیمی است که فقط نقشه اداری کشور را عوض نمی‌کند؛ این تصمیم با هویت ملی، ساختار اقتصاد و سرنوشت میلیون‌ها انسان سروکار دارد. پیش از هر انتخاب، باید واقعیت‌های تاریخی، فنی و سیاسی را کنار هم گذاشت و راهی که بیشترین منفعتِ ملی را دارد برگزید. در سال‌های اخیر عنوان «انتقال پایتخت» بار دیگر به صدر بحث‌های عمومی و رسمی آمده است.

تهران امروز فقط پایتخت سیاسی ایران نیست؛ مرکز اقتصادی، مالی، آموزشی، اداری و حتی فرهنگی کشور است. اما حالا همین تمرکز افراطی، خود به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای توسعه تبدیل شده است.

سطح علمی دانش‌آموزان با یک افت عجیب و نگران‌کننده‌ همراه است. دانش‌آموزانی که قرار است آینده‌سازان کشور باشند، حالا در اولین پیچ‌و‌خم‌های زندگی، یعنی امتحانات مدارس، نتایج ناامیدکننده‌ای را رقم زده‌اند. مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش‌و‌پرورش، شهریورماه امسال معدل دانش‌آموزان پایه دوازدهم در سال ۱۴۰۴ در مجموع رشته‌های ریاضی، انسانی، تجربی و علوم معارف را ۱۰.۱۵ اعلام کرد. این در حالی است که باید تا پایان برنامه هفتم توسعه میانگین نمرات دانش‌آموزان حداقل ۲.۵ نمره افزایش پیدا کند و امسال نمرات نه‌تنها افزایشی پیدا نکرد بلکه دچار افت مجدد شده است.

در بحث افت سطح کیفی دانش‌آموزان، می‌توان از عوامل مختلفی مانند تعطیلی‌های ناخواسته مثل ناترازی‌های انرژی، آلودگی ‌هوا یا دوران همه‌گیری کرونا و نیز تغییرات متعدد در سیاست‌های آموزشی و عدم یکپارچگی در برنامه‌های بلندمدت و امثالهم نام برد. البته باید بپذیریم که در عصر جدید و با پیشرفت چشمگیر تکنولوژی، آموزش رسمی در جهان با چالش‌ها و بحران‌های جدی و متفاوتی روبه‌رو شده است.

افت سطح علمی دانش‌آموزان یکی از موضوعات مهم و جنجالی است که طی چند هفته گذشته در محافل مختلف علمی و نیز رسانه‌ها به بحث گذاشته شده است. بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه آموزش درباره این مساله نظرات و پیشنهادهایی را مطرح کرده‌اند ولی بد نیست که این مساله از نگاه جامعه‌شناسی نیز مورد بررسی و نقد قرار بگیرد.

وضعیت تحصیل این‌ روزها در ایران و دیگر نقاط جهان، باید از دیدگاه جامعه‌شناسی پس از کرونا بررسی شود و محققانی که در زمینه سیستم آموزش تحقیق می‌کنند باید نگاه عمیق‌تری نسبت به تفاوت تحصیل در دوران قبل و بعد از کرونا داشته باشند. کرونا تاثیر گسترده و چندبعدی بر آموزش در سراسر جهان گذاشت که هنوز به ابعاد مختلف آن به طور کامل پرداخته نشده است.

زهران ممدانی نام یک سوسیالیستِ مسلمانِ شیعه اهل اوگانداست، که در چهارم نوامبر ۲۰۲۵ به عنوان فاتح انتخابات شهرداری نیویورک، در صفحات تاریخ آمریکا ثبت شد.

پیروزی شگفت‌انگیز زهران ممدانی به مقام شهرداری نیویورک، امید تازه‌ای در دل احزاب چپ اروپا برانگیخته است، امید به اینکه یک برنامه‌ رادیکال و بی‌پرده بتواند در برابر موج نیروهای راست‌گرا در داخل قاره ایستادگی کند.

زهران ممدانی، نامزد دموکرات، در انتخابات شهرداری نیویورک به پیروزی قاطع دست یافت. در سخنرانی پرشور پیروزی خود، او گفت که خودش و حامیانش «یک دودمان سیاسی را سرنگون کرده‌اند» و وعده داد که شهری روشن و در دسترس برای همه بسازد.

اجاره‌بها، در نیویورک و هر جای دیگر، موضوعی ساده به‌ نظر می‌رسد: وقتی اجاره‌ها بیش از حد بالا می‌روند، دولت باید وارد عمل شود و سقفی برای آن تعیین کند. اما تجربه جهانی چیز دیگری می‌گوید.