دکتر حسین عبده تبریزی

در نیمه‌‌‌‌‌ دوم دهه‌هشتاد موج عجیبی بر اقتصاد ایران گذشت؛ موجی که در آن هر گروه صنعتی، معدنی، ساختمانی یا خدماتی تصور می‌کرد اگر بانکی به‌نام خود بزند، مشکلات مالی‌‌‌‌‌اش حل می‌شود. بانک داشتن، به معنای داشتن «قلک» بود؛ قلکی که می‌توانست منابع گروه را تجهیز کند، ریسک‌ها را پنهان کند و بازی‌های مالی داخلی را تسهیل کند. امروز آن موج فروکش‌کرده و تجربه‌‌‌‌‌های تلخ آن باقی‌مانده‌است و اکنون همان روح قدیمی، در لباسی تازه بازگشته است: این‌بار همه می‌خواهند تامین سرمایه بزنند.

افزایش قیمت بنزین، چه آن را اصلاح بدانیم و چه نه، واقعیتی جدید است که در همین شرایط دشوار معیشتی، پرداخت‌های بیشتری را بر دوش بخشی از مردم گذاشته است. خوشبختانه برای جمعیت قابل‌توجهی تغییری ایجاد نشده، اما برای گروهی دیگر هزینه‌ها بالا رفته و بدیهی است مردم بپرسند که پرداخت‌های بیشترشان دقیقا کجا مصرف می‌شود.آقای رئیس‌جمهور بارها گفته‌اند که به بودجه‌ عملیاتی علاقه دارند و مایل نیستند در بودجه ردیف‌هایی باشد که مصرف آنها فاقد کارآیی است.

در گرگ و میش صبح تهران، می‌اندیشیدم در رویداد تد دانشگاه امیرکبیر از چه سخن بگویم که هم از دل برخیزد و حدیث نفس باشد و هم وقت ارزشمند شما را پاس بدارد. به دهه پنجاه، به آن فضای بسته سیاسی و فرهنگی کشور رسیدم که مثل دیگر جوانان فکر و ذکرم جست‌وجوی عدالت بود که همیشه در آن دوران رنگ و بوی چپ داشت. شیفته نام‌ها و کتاب‌هایی بودیم که از رنج مردم سخن می‌گفتند.

این کتاب، تاریخ علمی را روایت می‌کند که معیار موفقیتش ارتقای زندگی مردم است؛ علمی که امکان شکل‌گیری و انباشت سرمایه را فراهم کرده، رفاه آفریده و شیرینی زیستن را بیشتر کرده است. اقتصاد: دیدگاه انسانی نشان می‌دهد چگونه اندیشه‌ها، نهادها و بازارها در کنار هم، کار و خلاقیت را به ثمر رسانده‌اند تا سفره‌ها رنگین‌تر، انتخاب‌ها گسترده‌تر و آینده ‌ساختنی‌تر شود.

در پایان نشستی که در آن در مورد ضرورت تک‌نرخی‌شدن ارز و امکان باز‌کردن حساب سرمایه صحبت کرده ‌بودم، یکی از مسوولان ارشد اقتصادی سابق، در یادداشت کوتاهی خطاب به بنده چنین نوشتند: «تا زمانی که تحریم‌ها پابرجاست، نمی‌توان حساب سرمایه را آزاد کرد؛ نمی‌توان محدودیت تجاری را صفر کرد. پیشنهاد می‌شود فعلا حرکت از چند نرخی به دو نرخی را حمایت کنیم. می‌دانیم دو نرخی مفاسد دارد، اما بهینه‌یابی مقید یعنی با قید تحریم.» دیشب فرصت یافتم پاسخی مکتوب برای ایشان فراهم کنم. از آنجا که مضمون این نامه صرفا گفت‌وگویی شخصی نیست و ابعاد عمومی و سیاستی دارد، متن آن را با خوانندگان محترم روزنامه‌ی دنیای اقتصاد در میان می‌گذارم:

بازار سهام ایران در ۲ماه ابتدایی سال ۱۴۰۴ اندکی رشد را تجربه کرد؛ اما پس از آن، روندی فرسایشی و بدون جهش جدی در پیش گرفت. شاخص کل که در ابتدای سال با امیدواری‌هایی درخصوص بهبود شرایط اقتصادی و کنترل تورم همراه شده بود، به‌تدریج و بیشتر تحت تاثیر روابط خارجی کشور وارد دوره‌ای از رکود در معاملات، بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران و نبود محرک‌های بنیادی شد.