پادکست «کتابخوانی در ۳ دقیقه»؛
چرا باید «اقتصاد و دولت در ایران» را خواند؟
به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ کتاب «اقتصاد و دولت در ایران» نوشته موسی غنینژاد، یکی از مهمترین روایتها درباره ریشههای فکری اقتصاد دولتی در ایران است؛ روایتی که برخلاف توضیحات رایجِ مادی، نشان میدهد چگونه ایدهها و ذهنیتها مسیر یک قرن توسعه ایران را شکل دادهاند.
غنینژاد توضیح میدهد که تفسیرهای رایج مثل کمبود سرمایه، وابستگی نفتی یا عقبماندگی فناوری بخش سطحی ماجراست. او بر این باور است که ایدئولوژیهای مسلط، ارزشها و نگرش نخبگان عامل اصلی استمرار دولتسالاری بودهاند.
کتاب با نقد دو سنت فکری بزرگ مارکسیسم و رویکردهای توسعهگرای غیرمارکسیستی شروع میشود؛ هر دو، تحولات تاریخی را به عوامل مادی تقلیل میدهند. غنینژاد نشان میدهد چرا بدون تحول نهادی و فکری، حتی کشورهایی با آمادگی ظاهری نیز در توسعه شکست میخورند.
نویسنده سپس تاریخ معاصر ایران را بازخوانی میکند؛ از مشروطه تا پهلوی و انقلاب. او توضیح میدهد چگونه ملیگرایی، سوسیالیسم، و بیاعتمادی به بازار باعث شد اقتصاد ایران بهجای تکیه بر نهادهای رقابتی، بر دولت متمرکز شود.
در روایت او، مشروطه بهجای ایجاد بنیانهای لیبرال، زمینهساز اقتدارگرایی رضاشاهی شد؛ ملی شدن نفت، باوجود پتانسیلهایش، تحت سلطه گفتمان ضدسرمایهداری، ساختار دولتی را تقویت کرد؛ و صنعتیسازی پهلوی دوم، بخش خصوصی را از صنایع بزرگ کنار گذاشت.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ نیز، غلبه اندیشههای چپگرایانه و بیاعتمادی به بازار، دولتسالاری اقتصادی را گسترش داد. خصوصیسازی در دهههای بعد هم عمدتاً به «خصولتیسازی» انجامید؛ نشانهای از استمرار ذهنیت دولتمحور.
به گفته این اقتصاددان تا زمانی که نگاه جامعه به نقش دولت، بازار، مالکیت و رقابت تغییر نکند، اصلاحات اقتصادی محکوم به شکستاند. غنینژاد تاریخ اقتصادی ایران را نه جدال نیروهای مادی، بلکه نبرد ایدهها و ایدئولوژیها میبیند.
«اقتصاد و دولت در ایران» تصویری متفاوت از چرخه دولتسالاری ارائه میدهد و برای کسانی که میخواهند بدانند چرا اقتصاد ایران همچنان از دام دولتگرایی رها نمیشود، منبعی ضروری است.
«اقتصاد و دولت در ایران» در ۴۲۴ صفحه توسط انتشارات «دنیای اقتصاد» با قیمت ۷۰۰ هزار تومان منتشر شده است. معرفی صوتی این کتاب را با صدای «پریا شهبازی» از همکاران بخش آنلاین «دنیای اقتصاد» میشنوید. /
