پیچو خم خصوصیسازی در صنعت بیمه ایران
مدنظر این گزارش مروری بر عملکرد صنعت بیمه از دیروز تا فردا است، از روزی که ایران هیچ شرکت بیمهای نداشت و تنها بیمهگران خارجی در کشورمان فعالیت میکردند تا روزی که بیمههای خصوصی وارد بازار شدند و تحت سرپرستی نخستین بیمه مرکزی دنیا آغاز به کار کردند. روزهایی که بیمههای خصوصی یکباره دولتی شدند و بسیاری منحل و از امروز که صحبت از واگذاری بیمههای دولتی بر بخشخصوصی است و تاثیر این خصوصیسازی بر فعالیتهای بیمههای غیردولتی که طی ۳ سال گذشته تعدادشان به ۱۴شرکت رسید و قطعا صحبت از فردا که زمان الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی است و آغاز راهی دوباره.
آرزوی خصوصیسازی
از قدیم گفته اند مراقب باشید چه چیزی را آرزو میکنید چون ممکن است روزی برآورده شود. این مثل، حکایت آرزوی خصوصیسازی در ایران است. سالها است بسیاری از مسوولان، مقامات، مدیران و سرمایهگذاران آرزوی خصوصیسازی در ایران را دارند، با فرمان مقام معظم رهبری در خصوص اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، بالاخره اقتصاد ایران وارد مرحله جدید دیگری از دوره گذار خود شد.
فرمان مقام معظم رهبری زمانی ابلاغ شد که مدتی از پذیرش ایران به عنوان عضو ناظر سازمان تجارت جهانی میگذرد، قطعا کشورمان نیز برای الحاق به WTO و پذیرش سهمی از اقتصاد جهان باید اصلاحاتی در مقررات و آییننامههای خود انجام دهد و گامهای مناسب را جهت خصوصیسازی بردارد. در این میان بانک و بیمه بهعنوان ۲پدیده مهم اقتصادی نقش کلیدی و در عین حال حساسی را در اقتصاد کشور بازی میکنند.
صنعت بیمه ایران بهرغم اینکه وارد مرحله جدیدی میشود اما این مرحله آنقدر تازه نیست که بازیگران بیمهگر ما را به اشتباه بیاندازد.روزگاری در ایران مقامات تصمیم به تاسیس بیمه ایران گرفتند و درست و بهموقع ابلاغ کردند که کارهای دولتی ایران فقط نزد این بیمه ایرانی پوشش بیمهای داشته باشد، بعد از آن سرمایهگذاران داخلی تصمیم به تاسیس بیمههای خصوصی گرفتند و بالاخره روزی آمد که ایران بیمه مرکزی داشت درست مثل امروز، بیمه ایران هم داشت درست مثل امروز، و چند شرکت بیمهخصوصی باز هم درست مثل امروز و تنها وجه تمایز آن دوران با امروز وجود چند شرکت بیمه خارجی بود، که حضورشان در سالهای آینده بر بازار بیمه کشورمان سایه انداخته است.
با نگاهی اجمالی به گذشته یعنی پس از پیروزی انقلاب و فرار بسیاری از سرمایهگذاران درمییابیم که صنعت بیمه ایران طی آن سالها توان اینکه به تنهایی روی پای خود بایستد را نداشت.
در نتیجه دولت با ملی اعلام کردن شرکتهای بیمه یک بیمهنامه طولانی مدت بیست و چند ساله برای شرکتهای بیمه صادر کرد. بسیاری از شرکتهای بیمه آن زمان منحل شدند و برخی درهم ادغام و در نهایت بیمه ایران، آسیا و البرز به عنوان شرکتهای صددرصد دولتی در بازار ماندند. بیمه دانا نیز اول بهعنوان شرکت بیمهای که تنها در بخش بیمههای اشخاص (عمر و پسانداز) فعالیت کند با ادغام چند شرکت خصوصی تاسیس شد.
اما بعد از چندی با بهانه اینکه بیمههای عمر و پسانداز در بازار ایران جایی ندارند و پتانسیلهای لازم وجود ندارد توانست مجوز صدور سایر رشتههای بیمهای را بگیرد.
بیمههای دولتی در ابتدای کار باید مقدمات حضور خود را فراهم میکردند. تاسیس شعب، تربیت نیروی انسانی و تقویت شبکه فروش از اقدامات سالهای اول بود، بعد از آن دوره معرفی و اعلام حضور شرکتهای بیمه در جامعه آغاز شد، تا این که مجوز صدور بیمههای خصوصی صادر شد.
این آغاز ماجرای چند بعدی بود و نظرات بسیاری در خصوص ورود بیمههای خصوصی به عرصه بیمهگری ابراز شد. برخی ورود بیمههای خصوصی را بدون این که بیمههای دولتی به بخش خصوصی واگذار شوند، غیرعادلانه میدانند و معتقدند در حالی که دست مدیران دولتی بسته است، ورود آنان و نرخ شکنیهای غیرحرفهای خصوصیها به منزله خصوصی سازی نیست.این در حالی بود که روزهای اول تاسیس و ارسال دهها درخواست به
بیمه مرکزی، بیمهگذاران بزرگ دولتی معتقد بودند چرا خود بیمهگذاران سهامدار یک شرکت بیمه نباشند، این دیدگاه آنقدر برای بیمهگذاران جذاب بود که خیلی سریع بیمههای خصوصی مجوز گرفتند و داراییهای خود را در شرکت بیمهای که موسسش بودند، تحت پوشش قرار دادند. ۱۵درصد از پرتفوی دولتیها طی مدت کوتاهی به بخش خصوصی منتقل شد، این قصه اول بسیار جالب بود اما بعد از گذشت ۲ سال مشکلات عمدهای پیش آمد.
اولا سهامداران که بیمهگذار هم بودند به عنوان سهامدار سود قابل ملاحظهای میخواستند، در ثانی بیمهگذار بودند و سرویسدهی و خدمات مطلوب میخواستند، و در زمان پرداخت حق بیمه تخفیف مناسب طلب میکردند، در مقابل، حق بیمه معوق شرکتهای بیمه خصوصی هم رقم قابل توجهی بود واین شرکتهای بیمه تازه از راه رسیده توان تاسیس شعب و واحدهای بیشمار پرداخت خسارت را برای سرویسدهی نداشتند و نه میتوانستند سود قابل انتظار را پرداخت کنند.
امروز در آستانه واگذاری بیمههای دولتی به بخش خصوصی باز هم بحث این که چه کسی سهام بیمههای دولتی را میخرد، مهمترین مساله است و این که این واگذاری چه تاثیری در عملکرد بیمههای خصوصی موجود دارد. مساله مهمتر که طی روزهای آینده به آن پرداخته میشود، بحث سهامداران جدید بیمه های دولتی است.
