فرمولی در آرامگاه
دلایل زیادی وجود دارد که پیام تونن در بسیاری از کشورها و حتی در کشور خود او گوشهای شنوایی نیافته است. اول اینکه او اقتصاددانی طرفدار آزادی اقتصادی است، ولی در دورهای که آزادی اقتصادی در آلمان خیلی خریدار نداشت. دوم، تونن نظریهپردازی محض بود و روشهای تعادلی نیوتونی را در مسائل اجتماعی به کار میگرفت، آن هم در آلمانی که زیر سلطه نظریه مکتب تاریخی بود و بالاخره، تونن از جایگاه دانشگاهی بیبهره بود و حتی مدرک دانشگاهی نداشت. به این سه دلیل میشود سه دلیل دیگر نیز افزود که عبارتند از: کتاب مهم او دولت منزوی که در سه مجلد و پنج قسمت در یک دوره ۳۷ ساله منتشر شد، به طوری که تاثیر نهایی آن ناچیز بود، تونن از ریاضیات پیشرفته در بیان علوماجتماعی زیاد استفاده میکرد، در حالی که این امر در آن زمان خیلی جا نیفتاده بود و بالاخره او با بیانی مبهم در مورد مسائل مهم اقتصادی مطلب مینوشت و توضیح زیادی در مورد مقصود خود نمیداد.حتی در مبحثی مثل اقتصاد که کتابهای مشهور آن بسیار بد نوشته شده (مثل کتاب اصول تالیف ریکاردو، سرمایه تالیف مارکس، عناصر تالیف والراس و نظریه عمومی تالیف کینز) کتاب دولت منزوی مجموعه غریبی است از یادداشتها، اظهارنظرها، مثالهای عددی و فرمولهای ریاضی که در آن خطوط اصلی استدلالها صرفا مبتنی بر حوادث گذشته است.
مع ذالک، کتاب دولت منزوی کتاب مهمی است. بسیاری از اقتصاددانان قرن نوزدهم مثل کانتیلون و آدام اسمیت، در مورد مساله مکان بنگاه سخن گفتهاند. ولی این تنها تونن بود که یک مدل انتزاعی از مکان بنگاه تنظیم کرد که در آن نقش فاصله در اقتصاد بنگاه بررسی شده است. تونن در نخستین صفحه کتاب دولت منزوی از خواننده میخواهد که کشور فرضی بستهای را در نظر بگیرد که در آن جادهای وجود ندارد و درشکه تنها وسیله حمل و نقل است، تنها یک شهر وجود دارد که وسایل صنعتی تولید میکند و در اطراف آن محصولات کشاورزی کشت میشود که به تامین خوراک شهر اختصاص دارد. تونن سپس سوال میکند که در این شرایط قیمت محصولات کشاورزی چطور تعیین میشود، اجاره چگونه گرفته میشود و نحوه استفاده از زمین با توجه به این قیمتها و اجارهها به چه صورتی است. تونن این بحث را به نحوی مفصل و جزئی دنبال و استدلال میکند که شکل استفاده از زمینها و حتی شیوههای کشت محصولات به ترتیبی است که مزارع به صورت حلقههایی در اطراف مراکز شهری ایجاد میشود. این مفهوم از اقتصاد بسته در یک مکان آرمانی، کاری بدیع بود و به خوبی لقب «پدر» اقتصاد مکان را برازنده تونن میکند.
اولین جلد کتاب دولت منزوی شامل مطالب فوق است. در جلد دوم کتاب، تونن موضوع توزیع درآمد را مطابق اصل بهرهوری نهایی شرح میدهد. تونن تجزیه و تحلیل خود را بر تخمینهای تجربی روابط تولید در کشاورزی استوار کرده و توضیح فوقالعاده بکری از کارایی نهایی به دست میدهد که حدود ۶۰سال از زمانه خود پیش است! متاسفانه تونن متقاعد شده بود که فقدان زمین رایگان باعث شده که دستمزدها پایینتر از شرایط عادی نگه داشته شود، لذا تحلیلهای خود را بر یک اقتصاد مشارکتی استوار میکند که در آن تعاونیهای تولید، مزد طبیعی را تعیین میکنند که از میزان مزد در شرایط مالکیت خصوصی سرمایه بیشتر است. فرمولی که او برای مزد طبیعی پیشنهاد میکرد، عبارت بود از میانگین هندسی میان حداقل مزد و میانگین ارزش محصول تولیدشده توسط یک خانوار. این مفهوم که به خوبی درک نشده بود، مورد استهزاء قرار میگرفت و همین دلیل دیگری بود برای اینکه کارهای تونن جدی گرفته نشود. معهذا، برخی اقتصاددانان پس از او مثل جانبیتس کلارک و ویکسل، کشف اصل کارایی نهایی توسط تونن را مورد تمجید قرار دادهاند. گذشته از این، آلفرد مارشال که اصولا کمتر از الهاماتی که از دیگران گرفته صحبت میکند، از نظریه مکان، بهره و اجاره تونن تعریف و تمجید کرده است. (تونن و کورنو تنها اقتصاددانانی هستند که مارشال اعتراف کرده از آنها الهام گرفته است.)
تونن در سال ۱۷۸۳ در ساحل دریای شمال در شرق آلمان، متولد شد. او تحصیلات منظمی نداشت، چرا که در سن ۱۶سالگی درس را رها کرد و به کار در یک مزرعه پرداخت. ولی در سن ۱۹سالگی مجددا به تحصیل روی آورد و تحصیلات عالی کشاورزی را دنبال کرد. در دانشگاه در سن ۲۰سالگی مقالهای نوشت که باید آن را طرح اولیه کتاب دولت منزوی به حساب آورد. در همین حال تحصیل را نیمهتمام گذاشت و در سمیناری که در سال ۱۷۹۸ توسط آلبرت تائر برگزار میشد، شرکت کرد که کتاب مقدمهای بر دانش کشاورزی انگلستان او نهضت اصلاحات کشاورزی در آلمان را بهوجود آورده بود. تائر از اصل کشاورزی در سطح وسیع و استفاده از نظام کشت دورهای که در انگلستان معمول بود، حمایت میکرد. تونن که شیفته افکار تائر شده بود، بر آن شد تا ایدههای تائر را در مزرعه شخصی خود به آزمایش بگذارد. تونن پس از یک سال تحصیل در دانشگاه گوتینگن ازدواج کرد و مزرعه برادر زن خود را اجاره کرد و برای خرید زمین مناسبی اقدام کرد و بالاخره در سال ۱۸۱۰ مزرعه بزرگی در شرق آلمان خریداری کرد.
تونن سالهای ۱۸۱۰ تا ۱۸۱۵ را عمدتا به تنظیم یک نظام حسابداری برای ملک خود سپری کرد و پس از چهار سال محاسبات جزئی، بالاخره نسخه اول کتاب دولت منزوی را تهیه کرد. این درست مصادف با زمانی است که ریکاردو نیز به طور مستقیم از تونن، روی چاپ دوم کتاب اصول خود کار میکرد. کتاب دولت منزوی در سال ۱۸۲۶ منتشر شد و تونن چاپ دوم آن را با تجدیدنظر در سال ۱۸۴۲ انتشار داد. این در واقع جلد اول کتاب بود که حاوی نظریه اجاره و نظریه مکان بنگاه بود. اما نظریه او در خصوص دستمزد طبیعی که در بخش اول جلد دوم کتاب آمده، در سال ۱۸۵۰ یعنی اندکی پس از فوت او در سن ۶۷سالگی انتشار یافت. بخش دوم از جلد دوم و نیز جلد سوم کتاب پس از مرگ او در سال ۱۸۶۳ منتشر شد که تاکنون به همان زبان آلمانی باقی مانده و ترجمه نشده است. تونن در سالهای آخر عمر خود به مسائل اجتماعی علاقهمند شد. او اجارهداران ملک خود را به شیوهای مشارکتی سامان داد و از او دعوت شد تا در انتخابات مجلس ملی که اصطلاحا «مجلس اساتید» نامیده میشد، شرکت کند. ولی او به عذر بیماری از این کار سرباز زد و دو پسر او انتخاب شدند. تونن در سال ۱۸۱۵ فوت کرد و در حیاط کلیسای مزرعه خود دفن شد. روی سنگ قبر او بنا به سفارش خودش فرمول جادویی دستمزد طبیعی یعنی (( A= ap)) حک شده است.
